Kosmiczna technologia. Rozwiązania GL Optic.

Wszystko zaczęło się w przydomowym warsztacie pomysłowego fizyka. Fascynacja elektroniką, chemią i optyką skłoniła go do produkcji minilabów, którymi szybko zainteresował polski rynek fotograficzny. Upowszechnienie aparatów cyfrowych sprawiło jednak, że popyt na takie urządzenia drastycznie zmalał. Na szczęście wynalazca ulokował swoją kreatywność w innym biznesie. Tak rozpoczęła się przygoda Jana Lalka, właściciela firmy Lafot, z technologią pomiaru światła LED.  

Tekst: Izabela E. Kwiatkowska i Jacek Golicz

Jan Lalek – z wykształcenia fizyk, z zamiłowania wynalazca. Założyciel firmy Lafot i współtwórca marki GL Optic. Nie brakuje mu wiedzy na temat elektroniki, chemii i optyki. To w jego głowie rodzą się innowacyjne pomysły związane z pomiarem światła.

Gdyby nie targi Photokina w Kolonii, na których przed kilku laty doszło do spotkania Jana Lalka i Michaela Galla z firmy Just-Normlicht, nie powstałaby marka GL Optic, która sygnuje dziś znaną w Europie i Stanach Zjednoczonych kompletną linię produktów przeznaczonych do precyzyjnego, spektralnego pomiaru światła. Cieszą się one zainteresowaniem nie tylko branży poligraficznej, ale również oświetleniowej, samochodowej, odzieżowej czy medycznej. Korzystają z nich również uniwersytety i laboratoria. Odbiorcami innowacyjnych systemów GL Optic mogą być właściwie wszystkie firmy, w których istotne znaczenie dla jakości końcowego produktu ma właściwe oświetlenie, a co za tym idzie – jego precyzyjny pomiar w całym procesie produkcji.

Tak zróżnicowana grupa docelowa wpływa na model produkcji rozwiązań GL Optic. Lafot nie wytwarza ich masowo – każdy produkt powstaje na indywidualne zamówienie klienta. Jak mówi Jan Lalek, „tam, gdzie klient dostrzega problem, producent widzi szansę. Tworzymy rozmaite rozwiązania: od lamp do oceny barw, poprzez urządzenia do kalibracji i softproofingu, aż po rozbudowane systemy do kalibracji kabin symulujących różne rodzaje oświetlenia”. W Polsce dystrybutorem urządzeń GL Optic są Zakłady Artystyczne ART z Gdańska.

Przenośny spektrometr to praktyczny przyrząd pomiarowy o wysokiej czułości. Pracuje w oparciu o koncepcję plug-and-play. Znajduje zastosowanie np. w pomiarach światła w kabinach do wizualizacji oświetlenia.

Bez światła nie jesteśmy w stanie niczego zobaczyć. Dzięki falom świetlnym odbitym od przedmiotów widzimy ich kształty i kolory. Żeby widzieć kolory we właściwy sposób, musimy je oświetlać światłem, które w swoim rozkładzie zawiera wszystkie kolory – tylko wtedy ludzki wzrok może je odwzorować. Z tego względu w poligrafii i opakowalnictwie stosuje się wysokiej jakości światło o ściśle określonych parametrach. „Spektralny pomiar światła dla poligrafii polega na analizie sygnału świetlnego wysyłanego przez źródło światła (lampę) za pomocą spektrometru i analizy matematycznej otrzymanych danych spektralnych” – wyjaśnia Mikołaj Przybyła, brand director GL Optic. „Skupiamy się tu na ocenie tego, jak dobrze dane źródło światła imituje światło dzienne uważane za doskonały wzorzec. Sprawdzamy, czy konkretny rodzaj światła we właściwy sposób oświetla kolory oraz jak bardzo różni się on od ustalonego wzorca światła białego”.

Jakie zalety ma oświetlenie LED-owe? „Długowieczność, innowacyjność, wyjątkowa stabilność barwy światła, możliwość programowania dowolnej temperatury barwowej – to tylko niektóre korzyści, jakie można uzyskać dzięki zastosowaniu tych inteligentnych i energooszczędnych źródeł światła, jakimi są diody LED” – mówi Mikołaj Przybyła. Jan Lalek dodaje jednak, że nie można korzystać z LED-ów bezrefleksyjnie: „Wydajność przeciętnych diod LED zazwyczaj nie jest dużo większa niż zwykłej żarówki. Z kolei za najbardziej wydajne LED-y wciąż trzeba sporo zapłacić. Ludzie powoli przyzwyczajają się, że dobre oświetlenie musi kosztować. Potrzeba jednak czasu, by technologia LED osiągnęła odpowiedni poziom zaawansowania. Nie zatrzymamy procesu przejścia na LED-owe źródła światła, ale musimy uświadamiać konsumentom, jakie są rzeczywiste koszty tej zmiany”.

Spektroradiometr Profi-Spectrometer jest jedynym na rynku urządzeniem wykorzystującym system redukcji światła rozproszonego (OSR). Urządzenie wykonuje pomiary diod LED zgodnie z CIE 127:2007.

Większość dostępnych na rynku systemów do spektralnego pomiaru światła, produkowanych masowo, powstaje z wytwarzanych w Chinach komponentów, których jakość często pozostawia wiele do życzenia. „Cenowo nie możemy konkurować z Chińczykami, ale pod względem jakości – owszem” – mówi Jan Lalek. „W rozwiązaniach GL Optic wykorzystujemy elementy elektroniczne i optyczne produkowane w Niemczech lub przez nas samych. Lafot zajmuje się także pełnym montażem urządzeń, a jedyne, co zlecamy na zewnątrz, to produkcja obudowy i obróbka końcowa”. Dodatkowo, Lafot zyskuje przewagę, ponieważ jako jedyna firma na rynku kalibruje swoje rozwiązania przy użyciu wzorcowego źródła światła. Jest to skonstruowane przez Rosjanina Borisa Khlevnoya tzw. ciało doskonale czarne (analogiczne do wzorca metra czy kilograma), które po podgrzaniu emituje światło o temperaturze barwowej około 3000 kelwinów. Ciało doskonale czarne pozwala sprawdzić, czy dane urządzenie pomiarowe daje właściwe wskazania w pomiarach światła.

Produkt uboczny
Współpraca firm Just-Normlicht i Lafot zaczęła się od opracowanego przez Jana Lalka prototypu lampy do oceny barw, w której tradycyjne świetlówki zastąpiono diodami LED. Niemiecki producent miał wtedy problemy z kontrolą jakości produkowanych przez siebie lamp. Rynek oferował odpowiednie przyrządy pomiarowe, ale były one albo zbyt drogie, albo zbyt nieprecyzyjne. Jan Lalek zaoferował swoją pomoc i opracował urządzenie łatwe w obsłudze, niedrogie, a jednocześnie umożliwiające pomiar źródeł światła typu LED z laboratoryjną dokładnością. Przyrząd ten to pierwszy spektrometr GL Optic. „Rozwiązanie to jest stabilne i pozwala na symulację różnego rodzaju oświetlenia w kabinie wizualizacyjnej. Lafot opracował również odpowiednie oprogramowanie, dzięki któremu możemy z łatwością optymalizować LED-owe źródła światła” – tłumaczy Jan Lalek. 

W zasięgu ręki

Wśród wielu akcesoriów do mierzenia światła znajdziemy m.in. małą kulę całkującą. Jest to  przystawka do spektrometru. Służy ona do wykonywania pomiarów strumienia świetlnego pojedynczych diod LED.

Linia produktów GL Optic obejmuje przyrządy, akcesoria i oprogramowanie służące do precyzyjnego spektralnego pomiaru światła. Jednym z najpopularniejszych rozwiązań tej marki jest przenośny spektrometr pod nazwą Mini-Spectrometer – wysokiej jakości, łatwe w obsłudze urządzenie pomiarowe. To bardzo praktyczny przyrząd o wysokiej czułości i dokładności. Jest gotowy do pracy natychmiast po podłączeniu do portu USB komputera (koncepcja plug-and-play), nie wymaga dodatkowego źródła zasilania. W ofercie GL Optic znajdziemy także bardziej zaawansowane przyrządy, jak spektroradiometr Profi-Spectrometer, który gwarantuje najwyższą precyzję w pomiarach światła. Jest on jedynym na rynku urządzeniem wykorzystującym system redukcji światła rozproszonego (OSR). Dzięki zastosowaniu czułego, chłodzonego sensora typu Black-Thinned CCD, Profi-Spectrometer jest niezwykle precyzyjnym urządzeniem laboratoryjnym. Oba urządzenia wykonują pomiary diod LED zgodnie z CIE 127:2007. Można je również używać do mierzenia różnych źródeł światła, jak np. halogeny czy lampy fluorescencyjne. To także odpowiednie rozwiązania do pomiarów wyświetlaczy i ekranów.

Podstawowe przyrządy GL Optic można wzbogacić o odpowiednie akcesoria, które jeszcze bardziej zwiększają ich możliwości. Spośród nich warto wymienić kulę całkującą o średnicy 48 mm, czyli niewielkich rozmiarów przystawkę do pomiarów strumienia świetlnego pojedynczych diod LED. Większy model o średnicy 205 mm służy do wykonywania pomiarów strumienia świetlnego i strumienia promieniowania diod LED oraz innych źródeł światła. Kolejną propozycja jest Display Sensor do pomiarów luminancji ekranów i wyświetlaczy: płaskich monitorów LCD, plazmowych i LED. To precyzyjne, niewielkich gabarytów urządzenie jest gotowe do pracy natychmiast po podłączeniu do przyrządu Mini-Spectrometer. Urządzenia pomiarowe osiągają pełną funkcjonalność przy współpracy z programem GL-SpectroSoft. To narzędzie analityczne do zastosowań laboratoryjnych i pracy w terenie. Prosty interfejs pozwala na przeniesienie wyników pomiarowych z przyrządu do komputera, a w dalszej kolejności – ich analizę.

Ciekawostką jest, że spektrometry GL Optic znalazły zastosowanie nawet w projekcie NASA dotyczącym wzrostu roślin w kosmosie. I choć zazwyczaj rozwiązania te są stosowane w bardziej „przyziemnych” celach, ich wykorzystanie w tak zaawansowanych projektach dowodzi ich najwyższej jakości.